Op 21 november vond de derde en tevens laatste This Masterclass van dit jaar plaats. Deelnemers van This en andere geïnteresseerde kunstenaars luisterden naar drie sprekers over ‘kunst en samenwerken’. In de masterclass bespraken deze professionals uit de kunst hoe werk wordt ervaren door verschillende doelgroepen en hoe ze dat vanuit hun eigen vakgebied aanvliegen.
Yasmijn Jarram, kunstcriticus en curator, deelde haar ervaringen in het samenwerken met kunstenaars. Om als curator goed samen te kunnen werken met anderen, moet je openstaan voor de invalshoek van de ander. Binnen een curator-kunstenaarssamenwerking ben je als curator tussenpersoon, een mediator en probeer je het werk van de kunstenaar context en betekenis te geven.
De ideeën voor een thema komen voort uit kunstwerken of dingen die ze eerder heeft gezien. Het is een intuïtief proces, waarbij het niet alleen draait om de werken, maar ook om de samenhang tussen de werken. Een solo van een recent afgestudeerde kunstenaar organiseren is nu eenmaal anders dan het presenteren van iemands oeuvre of groepstentoonstelling. Het werk van de kunstenaar staat in elk geval voorop. Daarbij is het belangrijk dat je elkaar wederzijds vertrouwt. Het is prettig om samen te werken aan een opbouw, in meerdere lagen. Zodoende biedt de tentoonstelling het publiek meer ingangen.
Als tussenpersoon wil Yasmijn dienstbaar zijn aan de kunstenaar met ruimte voor experiment. De meerwaarde van een tentoonstelling ligt vrijwel altijd in de samenhang met de kunstenaars. In de context van een groepstentoonstelling is het prettig als je als kunstenaar individueel of in brede zin aandacht krijgt. Of je nu afgestudeerd bent, of gevestigd; écht samen aanpakken kan een mooi resultaat opleveren. Want hoe leuk is het als je als kunstenaar weer met andere kunstenaars, liefhebbers, en geïnteresseerden in contact wordt gebracht? Lokaal of misschien wel internationaal? Hoe leuk is het, wanneer je als kunstenaar in persoonlijke zin of met een serie van werken wordt opgepikt en weer in een andere context terecht komt? Openheid in communicatie werkt daarbij het beste. Wanneer je vertrouwen hebt in het proces, bijvoorbeeld als er tussentijds iets wijzigt, vindt het altijd zijn vorm wel.
Vertrouwen is belangrijk, vindt ook onze volgende spreekster en kunstenaar Tinkebell. Haar projecten, soms autonoom, soms in opdracht van anderen, zijn vaak spraakmakend. Met haar provocerende werk, kaart Tinkebell maatschappelijke thema’s en issues aan variërend van Bio-industrie tot werkomstandigheden in de textielindustrie in India. Tinkebell staat naar eigen zeggen in de top tien van meest gehate kunstenaars. Wie met haar samenwerkt wordt ook vaak gehaat. Om die reden werkt ze dan ook niet graag samen. Met twintig jaar ervaring als kunstenaar en gemiddeld zo’n zes projecten per jaar, heeft ze goed gevoel voor wat gaat gebeuren. Ze laat een werk zelden 2x of vaker zien. En stelt hierdoor hogere eisen.
Tinkebell maakt haar werk om verhalen te vertellen. Niet om in museum te hangen. Wanneer ze dat wel doet, eist ze vertrouwen van haar opdrachtgevers en is zij daar zo helder als mogelijk in. Hoewel Tinkebell niet met contracten werkt, maakt ze altijd heldere afspraken. Vooraf, tijdens maar zeker ook na een expositie is het belangrijk om duidelijk te zijn. Je kunt voorwaarden opstellen over onder andere budget, verblijf en opbouw in de aanloop naar een expositie. Wanneer je vervolgens ziet dat er bij aankomst op de projectlocatie geen goede voorbereidingen getroffen zijn, kun je je beroepen op de gemaakte afspraken. Tinkebell zelf zet de samenwerking ook niet voort als de afspraken -die je hebt afgestemd- door anderen niet worden nagekomen. Wees daar stellig in. Tinkerbell heeft die stelligheid en dat resulteert in goede zin: zo worden haar facturen vrijwel altijd betaald.
Vertrouwen in de curator en de personen om je heen zijn belangrijk. Dat samenwerken ook leuk kan zijn, schetst ze anekdotisch in een verhaal over haar samenwerking met TORCH, haar galerie. Deze samenwerking is gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Wijlen Adriaan van der Have, bekend als de TORCHmeister ging bij hun eerste kennismaking door haar boekenkasten heen en haalde alle werken van de muur. ‘Een professionele kunstenaar herken je aan achterzijde van het werk, want dat is netjes afgewerkt’. Bij vertrek liet Adriaan weten dat ze nog maar even flink wat werk moest produceren. Hij wilde met haar samenwerken en zei ‘oh ja en by the way, ik wil die tas van je kat’ (die niet te koop was). Haar werkwijze werd gewaardeerd en Tinkebell heeft Adriaan de tas gegeven op een aantal bijzondere voorwaarden. In een specifiek contract legde ze onder andere vast dat ze haar kat .. eeh tas .. te allen tijde mag komen knuffelen. Commitment met de galerie is enorm belangrijk. Wanneer je gaat samenwerken met een galerie moet je er tenslotte ook op kunnen vertrouwen dat zij jou en je werk verder zullen brengen.
Hoe kun je samenwerkingen bestendigen? Edwin Suer (jurist) en Wilma Bulhof (kunstenaar) namen ons na de pauze mee in de wereld van het vastleggen van afspraken binnen het samenwerken.
Twee weten en kunnen meer dan één. Met samenwerkingspartners heb je je opdrachtgevers meer te bieden dan alleen je eigen expertise. Er zijn allerlei samenwerkingsvormen, variërend van korte, projectmatige verbanden tot langdurige en hechte samenwerkingsverbanden. Vragen die aan bod kwamen, gingen onder andere over hoe je een goed contract opstelt. Wie maakt wat? Wat is van wie? Welke afspraken maak je als je een expositie in een galerie hebt? En doe je dat alleen, of samen met een andere kunstenaar? Wat doe je als je een goed concept hebt, of als je werk gekopieerd wordt? Zo heb je de kunsten vrijwel altijd met auteursrecht te maken. In het kort gaat het erom dat je toestemming van andere makers nodig hebt om iets van een ander in je eigen werk te gebruiken. En andersom geef je anderen ook –door middel van een contract- toestemming voor het ruimer gebruik van jouw werk. Hoe ruim dat is, bepaal je zelf. Het gebruik van je werk zonder toestemming/naamsvermelding is goed om vast te leggen op papier. Het liefst vooraf. Dat voorkomt uiteindelijk –hoe groot je vertrouwen ook is- toch een hoop narigheid. Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden vertelden Edwin en Wilma hoe je het beste afspraken kan maken.
Na deze informatieve en inspirerende sessie werd onze aandacht getrokken naar de borreltafel, waarbij nog eens werd nagesproken over de vele ontvangen inzichten. Daarbij komt ook ons gemeenschappelijk doel in het vizier: This Art Fair 2017. Wij kijken er alvast naar uit!
Bianca Spierenburg
